حدود مسئولیت پزشکان در جراحی‌های زیبایی

به گزارش مملکت آنلاین، یکی از حرفه‌های موجود در جامعه پزشکی، جراحی است که با سلامتی و حیات انسان سر وکار دارد. از موارد پر کاربرد جراحی نیز، جراحی‌های زیبایی است. با توجه به این که در برخی از این جراحی ها بیمار مصدوم می‌شود و با عنایت به این که بیمار این عمل‌ها، بیمار واقعی نیست، این سؤال پیش می‌آید که آیا در این جراحی‌ها تغییری در مسئولیت پزشک وجود دارد یا خیر؟ اصولاً در جراحی‌هایی که ضرورت انجام آن پایین است، نباید خطر زیادی وجود داشته باشد و اگر این اصل رعایت نشود، پزشک به واسطه نفس شروع جراحی مسئولیت خواهد داشت.

مفهوم جراحی زیبایی:

از نظر پزشکی، برخی جراحی های زیبایی ضروری است و پزشک برای رفع مشکل راه حل دیگری برای آن ندارد، مانند جراحی لب شکری که به طور متعارف در نوع انسان ها وجود ندارد یا رفع خلل در انگشتان دست یا پا یا حرکت آن ها که با اصلاح آن منجر به اصلاح عیب و بازگشت به حالت خلقی معمول انسان هاست یا اصلاح عیوب انکساری چشم که بازگشت وظیفه اصلی است هرچند برداشتن عینک منجر به زیبایی هم باشد.  در این روش، باید جراحی تنها راه و درمان باشد. اگر درمان بیماری به وسیله دارو یا سایر روش ها از جمله فیزیوتراپی، رادیوتراپی یا سایر اعمال پاراکلینیکی ممکن باشد نوبت به جراحی نمی رسد هم چنین جراحی نباید موجب زیان و ضرر باشد، یعنی ایمنی مریض از ضرر باید معلوم باشد.

جراحی های زیبایی دارای ویژگی های خاصی هستند که تا حدی آن ها را از سایر اعمال پزشکی متمایز می سازد و باعث شده است که در مورد حدود و شرایط مسئولیت پزشکان در این حیطه نظرات مختلفی وجود داشته باشد. از مهم ترین این اوصاف می توان به اختیاری بودن، اهداف غیر درمانی و ارتباط با سایر رشته ها اشاره نمود. به طور کلی، «یک عمل جراحی غیر اضطراری را که ممکن است از لحاظ پزشکی انجام آن لازم باشد (مانند جراحی آب مروارید) یا این که الزامی برای انجام آن وجود نداشته باشد، جراحی انتخابی می نامند.

جراحی هایی که از لحاظ پزشکی الزامی برای انجام آن وجود ندارد و صرفاً به واسطه اهداف دیگر به انجام می رسد، جراحی اختیاری می نامند که در جراحی های زیبایی مشاهده می شود. اختیاری بودن جراحی های زیبایی باعث شده است تا برخی آن را به عنوان یک عمل درمانی محسوب ننموده و تحت عنوان جراحی غیر ضروری از آن قلمداد کنند که صرفا یک زیادت به حساب آمده و به دنبال پیروی از امیال نفسانی انجام می پذیرد، اما از نقطه نظری دیگر، با تعریفی گسترده از واژه سلامت (آن طور که در تعریف سازمان جهانی بهداشت آمده است) و استناد به بازتاب های اجتماعی و روانی جراحی زیبایی می توان چنین جراحی هایی را ولو به طورغیر مستقیم، عملی درمانی یا ضروری دانست. 

عوامل رافع مسئولیت پزشک در جراحی زیبایی:

 به طورکلی شرط اساسی رفع مسئولیت کیفری جراح زیبایی مشروط و مقیّد است به:

1- مشروعیت عمل جراحی یا طبی

2- رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی

3- رضایت بیمار

4- برائت از مسئولیت

در صورتی که هر یک از شرایط فوق الذکر محقق نباشد، بدیهی است که نمی توان پزشک را از مسئولیت کیفری مبرّی دانست؛ زیرا این اصول کلی بر همه اعمال و اقدامات پزشکی حاکمیت دارد و شرط برائت تا زمانی مؤثر و نافذ است که پزشک در انجام اعمال خود مرتکب تقصیر نشده باشد و فقط در این صورت است که برائت قبل از درمان، رافع مسئولیت مدنی طبیب می باشد.

مسئولیت پزشکی همانند هر مسئولیت دیگری مشتمل بر مسئولیت مدنی و جزایی است و در آثار فقها، از آن به عنوان «ضمان طبیب» یاد می شود. برای تحقق مسئولیت پزشکی اعم از مسئولیت مدنی، کیفری و انتظامی، سه شرط اساسی لازم است که آن ها را عناصر تشکیل دهنده مسئولیت پزشکی می نامند و آن عبارتند از:

1- خطای پزشکی

2- وجود خسارت

3- رابطه سببیّت

با توجه به موارد فوق، مسئولیت پزشکی عبارت است از الزام پزشک به جبران خسارت ناشی از جرم و خطا یا ضرری که در نتیجه اقدامات پزشکی به دیگری وارد کرده است. این جرم و خطا ممکن است در نتیجه عدم اجرای مفاد قرارداد بین پزشک و بیمار باشد یا خسارت ناشی از نقض یک تکلیف قانونی.

مطابق قانون، به طور کلی برای زوال مسئولیت کیفری پزشک باید شرایطی رعایت گردد که این شرایط عبارتند از:

1- قصد معالجه و ضرورت تخصّص پزشک

2- مشروعیت عمل جراحی و طبی

3- رعایت موازین فنی و علمی

4- رعایت نظامات دولتی

5- رضایت بیمار یا اولیاء قانونی وی

هم چنین جهت سقوط مسئولیت مدنی پزشک نیز برائت قبل از عمل بیمار یا ولی او ضروری است که در این خصوص ماده 495 قانون مجازات اسلامی سال 1392 مقرر می دارد:

ماده ۴۹۵- هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است مگر آن که عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنان چه أخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او، معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد، برائت از ولی مریض تحصیل می شود.

تبصره ۱– در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد هرچند برائت أخذ نکرده باشد. در واقع، برائت وقتی می تواند مؤثر باشد که پزشک در انجام وظیفه خود مرتکب تقصیر نشود.

انتهای پیام/