مادر همه بیماری های مزمن کیست

به گزارش مملکت آنلاین، در کنار مواد غذایی ناسالم و کم تحرکی، استرس و اضطراب مزمن نیز به مرور بخش ثابت زندگی انسانها شد و این سه ضلع همراه با ترویج فرهنگ مصرف گرایی، بدن انسان ها هم مهمان ثابت و ناخوانده ای پیدا کرد، به نام اضافه وزن و چاقی که در قیاس با ده ها و سده های قبل شیوع و بروز چندین برابری پیدا کرده است. به دنبال رشد علم پزشکی و تکنولوژی، تا حدود بسیار زیادی انسان توانست بیماری های عفونی را کنترل کند، سطح بهداشت عمومی را ارتقاء قابل توجه داده و سطح فقر و گرسنگی هم کاهش یافت و لی به موازات این پیشرفت ها آمار بیماری‌های غیر واگیر و مزمن نیز افزایش چشمگیری پیدا کرد. لازم به توضیح نیست که امروزه جدا از شیوع جهانی بیماری کووید ۱۹، مشکل اصلی بهداشتی درمانی جوامع بشری بیماری های مزمنی مثل دیابت، فشار خون، سکته های قلبی و مغزی، سرطان ها، بیماری های اسکلتی، کبد چرب و ... نیز می‌باشد.

مطالعات جدید نشان می‌دهد که منشاء همه این بیماری ها اضافه وزن و چاقی است و می توان به جرات گفت که اضافه وزن و چاقی، مادر همه بیماری های مزمن می باشد.

آمار چاقی چه می گوید؟

• طی سی سال گذشته، شیوع اضافه وزن و چاقی در جهان دو برابر شده است.
• در جهان ۳۳ درصد افراد( یک سوم افراد) اضافه وزن و چاقی دارند.
• آمار اضافه وزن و چاقی در ایران، دو برابر جهان است. طبق آخرین آمار ۶۳ درصد مردم ایران دارای درصدی از اضافه وزن و چاقی هستند.
• طی ۳۵ سال اخیر، جمعیت ایران دو برابر شده است ولی میزان اضافه وزن و چاقی ۵/5 برابر شده است.
• میزان اضافه وزن و چاقی، در زنان ایران بیشتر از مردان است.
• در ایران حدود ۳۰ میلیون نفر دارای اضافه وزن و چاقی پرخطر و پر عارضه هستند که از این تعداد یک میلیون نفر چاقی مفرط دارند.
• چاقی در کودکان ایرانی متاسفانه بسیار بیشتر از میانگین جهانی است و در این زمینه جزء هفت کشور اول جهان است.
• کودک بدون والدین چاق ۱۵ درصد احتمال چاقی دارند ولی اگر والدین کودک چاق باشند این رقم به ۸۰ درصد می رسد.

عوارض چاقی

از مادر چاقی این فرزندان متولد شده اند:

فشار خون، سکته های قلبی عروقی، دیابت، سرطان ها، کبد چرب، بیماری های اسکلتی و کمردردها، پیری زودرس و ...

• آمارهای جهانی نشان می‌دهند حداقل ۴۰ درصد مرگ و میرها منشاء تغذیه ناسالم و اضافه وزن و چاقی دارند.
• طول عمر ایرانیان ۲۰ درصد کمتر از میانگین جهانی است که به علت عوارض اضافه وزن و چاقی و بیماری مزمن با این منشاء می باشد.
• در دوره اپیدمی بیماری عفونی کوئید ۱۹ نیز آمار مرگ و میر در جامعه ایرانی نسبت به میزان شیوع بیماری بسیار بالاتر از میانگین جهانی است که می توان به سبک زندگی غلط و عوارض آن یعنی اضافه وزن و چاقی نسبت داد.

نظریه‌های چاقی

با توجه به شیوع بیش از حد اضافه وزن و چاقی به خصوص در جوامع توسعه یافته، پژوهش های گوناگونی انجام شده است راجع به اینکه چرا عده‌ای چاق می‌شوند؟ و عده‌ای دیگر با توجه به اعمال شرایط چاق نمی شوند؟ در این مورد به نتایج کاملا مختلف و متعددی رسیده‌اند که نمی‌توان گفت این نظریات متضاد یا مخالف هم هستند، شاید بتوان گفت همه این نظریات درست هستند و هر کدام بخشی از حقیقت را بیان می کنند و می توانند مکمل همدیگر باشند. در این قسمت به طور مختصر و فهرست وار فقط به این نظریات اشاره می شود.

1. نظریه ژنتیک: طبق این نظریه، پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که چاقی هم مثل سایر بیماری‌ها و یا سایر ویژگی‌های جسمی روانی، دارای کدهای ژنی مخصوص به خود است؛ یعنی فرد با داشتن این کدهای ژنتیکی مستعد چاقی است و در صورت داشتن سبک زندگی غلط چاق می‌شود.
2. نظریه هورمونی: محققین با بررسی‌های علمی به این نتیجه رسیده اند که نوسانات هورمونی بدن انسان ها، روی وضعیت بدنی انسان تاثیر داشته و افزایش و یا کاهش بعضی از هورمونهای وزن بدن انسان را نیز تغییر می دهند. معروف ترین هورمون در این زمینه هورمون تیروئید است که سوخت و ساز بدن انسان را تنظیم می کند و چنانچه می دانیم کاهش آن باعث اضافه وزن و افزایش ترشح آن در در بدن، باعث لاغری میشود. هورمون دیگر تستسترون می باشد که افزایش آن در بدن باعث تنظیم وزن و لاغری و کمبود آن باعث افزایش وزن و چاقی می شود.
3. نظریه عفونی: عده‌ای از محققان اعتقاد دارند عامل چاقی و اضافه وزن در بدن میکروب‌ها و ویروس‌ها هستند. نظریه عفونی شامل دو بخش می باشد:

الف - عده‌ای معتقدند علت اضافه وزن و چاقی، ویروس‌ها هستند و طی مطالعات خود متوجه شده‌اند که آدنوویروس ۳۶ در بدن افراد چاق به حدود ۵ تا ۶ برابر بیشتر از بدن افراد معمولی و لاغر وجود دارد.

ب - عده‌ای دیگر معتقدند که ترکیب میکروب های طبیعی( فلور روده) فرد چاق با غیر چاق کاملاً متفاوت است و میکروب های روده ای بدن فرد چاق کمتر انرژی مواد غذایی فرد را مصرف می‌کند و فرد انرژی کالری اضافه می آورد که ذخیره در بدن شده و منجر به چاقی می شود.

1. نظریه های روانشناسی در مورد چاقی: مجموعه نظرات این حوزه راجع به اضافه وزن و چاقی را می توان به طور مختصر این‌گونه تقسیم‌بندی کرد:

الف – نظریه اول: طبق این نظریه فرد چاق با خوردن، استرس و اضطراب خود را کاهش می‌دهد. در برخورد با استرس های شدید و فوق تحمل انسان، بدن بیولوژیک انسان راه هایی قابل تاب آوری در برابر این استرس انتخاب می‌کند مثل: پرخوری، پرحرفی، خواب‌زیاد، فعالیت جنسی بالا و ...

به تدریج این رفتارها ناخودآگاه جزئی عادات ثابت بدن می شود که در مواجهه با استرس های بزرگ و کوچک از این رفتار استفاده می کند ولی نتیجه آن اضافه وزن و چاقی خواهد بود. بدون توجه به این ریشه های عمیق پرخوری، تلاش برای کاهش وزن بی نتیجه خواهد ماند.

ب - نظریه دوم:  بر طبق نظریه رفتارگرایان، ریشه غذا خوردن بدون کنترل در این مسئله نهفته است که فرد با غذا خوردن با پاداش گرفته است و منشاء این مسئله در کودکی به خصوص در دوران شیرخواری بوده که فرد آموخته است با غذاخوردن پاداش دریافت کند.

ج - نظریه سوم : نظریه عصب شناختی است. طبق این نظریه محققین دریافته اند بسیاری از افراد مغزشان واسطه های شیمیایی مثل اندومرفین کمتر ترشح می‌کند و به تدریج افراد می آموزند که با بعضی از رفتارها مثل غذا خوردن توأم با لذت باشد و مورفین های داخلی مغزشان بیشتر در این حالت ترشح می شود و بعد از آن احساس خوب و خوشی پیدا می‌کنند به تدریج وابسته به داشتن این حس خوب شده که به دنبال غذا خوردن و پرخوری ایجاد می‌شود.

1. نظریه مزاجی: طبق این نظر که بر مبنای طب طبیعی و قانون مزاج ها می باشد افراد با مزاج های مختلف می‌توانند وزن های مختلف داشته باشند و در عین حال در سلامت هم باشند. در عنوان زیر این نظریه ها را توضیح می دهیم.

مفهوم چاقی در طب ایرانی

در طب ایرانی، وزن ایده آل، طبیعی یا وزن صحی( سلامتی) فرد بر اساس ترازو و کیلوگرم سنجیده نمی شود و با توجه به مزاج جبلی فرد، وزن سلامتی فرد علائمی دارد از جمله:

• احساس نشاط جسمی و روانی هنگام فعالیت بدنی
• نبود احساس سنگینی و کرختی هنگام فعالیت های عادی
• اندامهای بدن کارکرد مرتبط با وظیفه خود را به خوبی و با قوت انجام می دهند
• وجود نشاط جنسی

بنابراین در طب ایرانی نبود هر یکی از فاکتورهای فوق همراه وزن اضافه، نشان دهنده اختلال وزن تلقی می‌شود.

بر طبق نظریه مزاج ها افزایش وزن بدن، نیاز به افزایش تری در بدن دارد و مزاج های طبیعی و سالم که همراه با تری هستند مثل مزاج دموی (گرم و تر) و بلغمی (سرد و تر) معمولاً افرادی با وزن طبیعی بیشتر، نسبت به مزاج های خشک هستند ولی در گروه دموی ها معمولاً وزن بیشتر همراه با توده عضلانی بیشتر است، ولی در بلغمی ها وزن بیشتر، همراه با بافت چربی بیشتر است.

مفهوم چاقی در طب نوین

در پزشکی نوین با توجه به معیار وزن افراد و توجه به قد هر فرد، وزن طبیعی و اضافه وزن و چاقی تعریف می‌شود. در این بخش به اختصار به روش تعیین وزن طبیعی و غیرطبیعی اشاره می‌کنیم: فرمول یک: این فرمول ساده ترین فرمول برای رسیدن به وزن طبیعی یک فرد با توجه به قد او می باشد.

100- قد = وزن ایده ال در مردان

105- قد = وزن ایده ال در زنان

البته این فرمول در میانسالی و کهنسالی معیار دقیقی نیست.

فرمول دو: در این فرمول از اندازه دور شکم استفاده می کنیم، بدین ترتیب که دور کمر بیشتر از ۱۰۲ سانتیمتر در آقایان و در خانم ها بیش از ۹۰ سانتیمتر، شامل اضافه وزن و چاقی می شود.

فرمول سه: استفاده از  BMI

در  این فرمول نسبت وزن و قد را می سنجیم و معیار توده بدنی به دست می آید. BMI از تقسیم وزن بر مجذور قد بدست می آید. به عبارتی وزن فرد در صورت کسر قرار گرفته و در مخرج کسر بر اساس متر و به توان دو قرار می‌گیرد، حاصل این کسر عددی به دست می آید که به آن BMI یا  اندکس توده بدنی می گوییم.

مقدار عدد  BMI وضعیت فرد را نشان می دهد:

• BMI کمتر از ۱۸ و نیم لاغری
• BMI بین ۱۸ تا ۲۵ وزن طبیعی
• BMI بین ۲۶ تا ۳۰ اضافه
• BMI بین ۳۱ تا ۳۵ چاقی خفیف
• BMI بین ۳۶ تا ۴۰ چاقی متوسط
• BMI بیشتر از ۴۰ چاقی شدید

چنانکه ملاحظه شد BMI  بیشتر از ۲۵ اضافه وزن و چاقی را نشان می دهد.

معیارهای دیگری نیز مثل اندازه گیری مچ دست و استخوان بندی یا اندازه گیری چربی زیرجلدی نیز می‌تواند در تعیین وزن طبیعی و غیرطبیعی کمک کننده باشد که در حوصله این مقاله کوتاه نمی باشد.

نکته مهم: در بررسی علل چاقی و با لحاظ کردن نظریه های چاقی، آنچه که مهم و کاربردی می باشد، سبک زندگی نادرست است که در همه افراد و همه شرایط مصداق دارد و بهترین و اساسی ترین شیوه های درمان و کنترل اضافه وزن و چاقی و مهمتر از آن پیشگیری از اضافه وزن و چاقی توجه جدی به اصلاح سبک زندگی می باشد. در پرونده ویژه این شماره، به اضافه وزن و چاقی و راه های کنترل آن و یا پیشگیری آن مبسوط مورد بحث قرار گرفته است امید است که مفید حال همه افراد جامعه باشد.

دکتر مهدی شاکری پژوهشگر و درمانگر طب کل نگر

انتهای پیام/