یک چشمه ۷۰۰۰ ساله در شهرری خشک شد / مدیر پایگاه میراث ملی واکنش نشان داد

به گزارش مملکت آنلاین،  چشمه علی شهر ری تابستان‌ها محل شنا و بازی کودکان بود، اما با خشک شدن این چشمه، که برخی قدمت آن را تا هشت‌هزار سال تخمین زده‌اند، دیگر خبری از کودکان نیست. هفته گذشته حسن خلیل‌آبادی، عضو سابق شورای شهر تهران ویدئویی از چشمه علی شهر ری منتشر کرد که نشان می‌داد کامل خشک شده است.

چندی پیش نیز، معاون پدافند غیرعامل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تایید کرد که موضوعاتی نظیر احداث خط ۶ مترو تهران، چاه‌های برداشت آب، گودبرداری‌های صورت‌گرفته ناشی از ساخت‌وساز و همچنین اجرای سیستم اگوی شهری از عوامل خشک شدن این چشمه هفت‌هزارساله بوده است؛ موضوعاتی که فعالان میراث فرهنگی بارها درباره نقش آن‌ها در خشک شدن این میراث طبیعی هشدار و اخطار داده بودند، درحالی که برخی مسئولان، با انکار نقش مترو در خشک شدن این چشمه، «خشکسالی» را تنها دلیل خاموش شدن‌های مقطعی چشمه هفت‌هزارساله می‌دانستند.

چشمه علی نخستین اثر ثبت‌شده طبیعی شهرری و سومین اثر طبیعی ثبت‌شده استان تهران است که تا کنون سه بار خشک شده است، اما در دوره‌های پیشین در بخش‌هایی از حوضچه‌های آن همچنان آب مشاهده می‌شد، اما این‌بار حوضچه‌ها کامل خشک شده و زباله روی رد آب نشسته است.

واکنش مدیر پایگاه ری

قدیر افروند ـ مدیر پایگاه میراث ملی ری ـ درباره دلایل خشک شدن چشمه هفت‌هزارساله ری و پیگیری‌هایی که تا کنون انجام شده است، با بیان اینکه تا این لحظه هنوز به نتیجه‌ای نرسیده‌اند، اظهار کرد: از روزهای اولی که مدیر پایگاه میراث ملی ری شدم، ماجرای خشک شدن چشمه علی پیش آمد. به زعم مردم و میراث‌دوستان این خشکی ناشی از پروژه خط ۶ مترو ری بود. ظاهراً هم منطقی به نظر می‌رسید که تحت تأثیر همین ماجرا بوده و از نظر افرادی که پیگیر این ماجرا بودند دلیل دیگری برای این خشکی وجود نداشت. بر همین اساس نامه‌ای به مترو نوشتیم و پیش از این‌که نامه به دست مسئولان مترو برسد، شخصا با مدیر پروژه فاز ۶ مترو در ساختمان مترو ملاقاتی داشتم. ابتدا موضع آن‌ها این بود که این خشکی به پروژه مترو مربوط نیست و شرایط خشکسالی و کم‌آبی‌های اخیر موجب این اتفاق شده است، اما حدس من این بود از زمانی که این پروژه شروع شده (اوایل دهه ٩٠) این مشکل برای چشمه علی ایجاد شده است. 

او ادامه داد: علاوه‌بر گمان اولیه، بررسی‌های محلی نیز نشان می‌دهد در شمال کوهک چشمه علی سطح آب بالا آمده است. درباره این موضوع با فرمانداری صحبت کردم و این موضوع را تأیید کرد و با استناد به این موضوع با مسئول پروژه خط ۶ مترو جلسه گذاشتم. همچنین طبق نقشه توپوگرافی کوهک چشمه علی ادامه کوه بی‌بی شهربانوست و در فاصله بین کوهک چشمه علی و کوه تبرک و دژ رشکان شیبی وجود دارد که از طریق آن تمام آب‌های بالادست به سمت دشت ری کانالیزه می‌شود. در واقع پهنه بالادست تهران به جز این شیب راه خروجی برای آب ندارد؛ چرا که کوه بی‌بی شهربانو جلو آن را گرفته و حالا در همان دهانه آب بالا زده است. 

افروند افزود: به لحاظ جغرافیایی این شیب نقطه‌ای است که تمام آب‌های بالادست به آن نقطه هدایت می‌شود و این‌که الان آب بالا زده ناشی از همین تمرکز آب است و حالا به نظر می‌رسد تونلی که مترو به عمق ٢٠٠ متر حفر کرده، شرایط طبیعی سفره‌های زیرزمینی را مختل کرده است و موجب شده آب در محله صفاییه و چاه‌ها بالا بزند که موضوع عجیبی است. این موضوع را مسئولان امور آب شهرستان ری به من گفتند و من هم در جلسه‌ مطرح کردم. علاوه بر این من به مسئولان این پروژه گفتم که موضوع «چشمه علی» خیلی مهم است و هر کسی عامل این اتفاق است باید پاسخگو باشد؛ چرا که مردم نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نیستند. چشمه علی آغازگر حیات‌ بشری بوده و میراث مردم است و همچنین جاذبه‌ گردشگری ری است و از هر نظر برای مردم حائز اهمیت است و حتی مسئله چشمه علی برای خانواده‌های مسئولان مترو هم مهم است و پیگیر آن خواهند بود.  

مدیر پایگاه میراث ملی ری گفت: در مجموع این صحبت‌ها تأثیرگذار بود و پس از این صحبت‌ها، قرار شد یک نشست با متخصصان مربوط به پروژه و متولیان چشمه‌ علی برگزار شود، اما خبری نشد، با این حال با آن‌ها در تماس بودم و پیگیری‌های لازم انجام می‌شد. در این میان بازدیدی هم با حضور نماینده شهرداری منطقه ٢٠، نماینده پروژه خط ۶ مترو و نماینده فرمانداری ری از چشمه‌ علی داشتیم که حاصل این بازدید این بود که نماینده مترو اعلام کرد در بررسی و حل این معضل همراه است. 

افروند ادامه داد: پس از آن نامه‌ای به فرمانداری نوشتیم و برگزاری جلسه‌ای با حضور نماینده شهرداری، نماینده پروژه خط ۶ مترو، متخصصان شرکت آب منطقه و سازمان زمین‌شناسی را درخواست کردیم. با مکاتبه و تماس‌های تلفنی زمان جلسه برای دوشنبه ١٣ شهریور اعلام شده بود که به دلیل همزمانی اربعین، لغو و قرار شد پس از مراسم اربعین این جلسه برگزار شود و ما همچنان برگزاری این جلسه را پیگیریم. 

این باستان‌شناس با اشاره به اینکه از دیدگاه‌های دیگر درباره خشک شدن چشمه علی این است که متأثر از خشکسالی بوده است، گفت: در هر حال باید فکری به حال آینده چشمه علی کرد. چشمه علی بدون آب یک پدیده غیرقابل تحمل برای مردم و مسئولان است و هیچ‌کس چنین وضعیتی را نمی‌پذیرد. در این میان پیشنهاد آب مصنوعی برای رفع این معضل داده شد که من این پیشنهاد را رد کردم چون چشمه علی یک میراث طبیعی و باستانی است. بنابراین ابتدا باید دلیل اینکه چرا چشمه خشک شده و آیا این ادعا که ناشی از پروژه خط ۶ مترو است، حقیقت دارد یا خیر، مشخص شود. اگر چنین باشد باید این مشکل رفع شود و آب به طور طبیعی به چشمه بازگردد. 

افروند تاکید کرد: میراث فرهنگی و پایگاه میراث ملی ری به دنبال برگرداندن آب طبیعی به چشمه هستند، ما منتظریم جلسه فرمانداری برگزار شود تا متخصصان با مستندات علمی ما را راهنمایی کنند، بنابراین ادعای خشکسالی برای ما پذیرفتنی نیست و این سازمان‌های متخصص باید علت آن را مشخص کنند. 

مدیر پایگاه میراث ملی ری درباره تصمیم‌هایی که برای ادامه پروژه خط ۶ مترو ری گرفته شده است، اظهار کرد: پروژه خط ۶ مترو مصوب شده و ادامه آن پروژه به منظور احداث ایستگاه‌های بعدی است و حفاری آن در محدوده چشمه علی انجام شده و هر اتفاقی که باید افتاده است. خط مترو ری قبلاً از خیابان غیوری عبور می‌کرد و با اعتراض میراث فرهنگی به نقطه فعلی آمده که این جانمایی هم به نظر من اشتباه بوده است؛ این پروژه از محدوده تأثیرگذار روی چشمه علی گذشته و هر آنچه نباید اتفاق افتاده است. 

افروند در پاسخ به این پرسش که اگر مشخص شود خشک شدن چشمه علی متأثر از پروژه مترو بوده، سرانجام این پروژه چه خواهد شد گفت: برآورد من پس از جلسه‌هایی که با مسئولان مترو داشتیم و بررسی‌هایی که به صورت حضوری انجام شد، این است که اگر مشخص شود خشکی آب چشمه علی به علت پروژه باشد، مسئولان به وعده خود عمل می‌کنند و اقدامات لازم را انجام می‌دهند. 

مدیر پایگاه میراث ملی ری در ادامه گفت‌وگو درباره پروژه احداث پارک در عرصه چشمه علی نیز گفت: چندی پیش و پیش از زمانی که مدیر پایگاه میراث ملی ری شوم، به طور اتفاقی از چشمه علی بازدید می‌کردم که متوجه این پروژه شدم و با پیگیری از شهرداری و میراث فرهنگی مشخص شد که قرار است یک آب‌نما در عرصه چشمه علی احداث شود که میراث فرهنگی هم با آن موافقت کرده بود. با این حال از نظر من که باستان‌شناس هستم این اقدام اشتباه بود و نامه‌ای به مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران نوشتم و طی هشت بند توضیح دادم که این محوطه عرصه چشمه علی است و این اقدام نادرست است و اصلا احداث آب‌نما سنخیتی با این محوطه ندارد. 

او افزود: مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران هم با این دیدگاه موافقت کردند و نامه‌ای با امضای مدیرکل میراث فرهنگی تهران تنظیم و به شهرداری تهران ابلاغ کردیم و جلسه‌ای هم برگزار شد و با شهردار منطقه صحبت کردیم و دلایل مخالفت با احداث این آب‌نما را ارائه دادیم که شهرداری هم پذیرفت. پس از آن هم با معاونت عمرانی منطقه ٢٠ جلسه‌ای گذاشتیم و نقشه این پروژه اصلاح شد. 

این باستان‌شناس افزود: دیگر آب‌نمایی در عرصه چشمه علی احداث نمی‌شود و قرار است جدول‌هایی که کشیده بودند، جمع شود و کف آن یک سنگفرش معمولی شود تا محیطی برای حضور گردشگر باشد و از فاصله مناسب، این محوطه تاریخی را ببینند. البته منظور دومی از این اقدام داشتم؛ در آینده قصد داریم این محوطه را به یک مرکز رویدادهای علمی، فرهنگی و هنری تبدیل کنیم. اصلا غرض از خرید املاک چشمه علی، تخریب و آزادسازی آن‌ها که از دهه ۷۰ آغاز شده، این بود که آنجا به عنوان یک سایت موزه تاریخی و باستان‌شناسی احیا شود، اما تا امروز این اقدام رخ نداده است. حال که پایگاه میراث ملی ری مستقر شده است برنامه‌هایی برای انجام این پروژه‌ها داریم؛ قصد داریم این محوطه به یک فضای تخصصی میراث فرهنگی و گردشگری تبدیل شود. 

افروند گفت: سفال چشمه علی پس از کاوش‌های آن فراموش شده و ما می‌خواهیم رویدادی مانند خانه سفال در ارتباط با سفالگری به پشتوانه سفال‌های هشت‌هزار ساله چشمه‌ علی تعریف کنیم و تقویم رویدادهایی داشته باشیم و به مناسبت‌های مختلف به معرفی سفال‌های ایران و ری بپردازیم. 

انتهای پیام/