این ۹۵ سد از عوامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه هستند
دریاچه ارومیه، سومین دریاچه شور بزرگ جهان و نماد زیست‌محیطی شمال غرب ایران، به دلیل ساخت بیش از ۵۰ سد بزرگ در حوضه آبریز و مدیریت نادرست منابع آبی، در آستانه خشک شدن کامل قرار گرفته است. حجم عظیم آب‌های ورودی که در این سدها مسدود شده و روش‌های پرمصرف کشاورزی، بحران بی‌سابقه‌ای را برای این اکوسیستم منحصر به فرد رقم زده‌اند. کارشناسان احیای دریاچه را تنها با برنامه‌ای جامع و سرمایه‌گذاری کلان طی ۱۵ سال آینده ممکن می‌دانند.
به گزارش مملکت آنلاین، خبر تلخ خشک شدن دریاچه ارومیه، این نگین زیست‌محیطی و تاریخی شمال غرب ایران، بار دیگر زنگ هشدار بحران‌های جدی محیط‌زیستی و مدیریتی در کشور را به صدا درآورد. اما چرا دریاچه‌ای که زمانی سومین دریاچه شور بزرگ جهان بود به این وضعیت دچار شده است؟ پاسخ را باید در تلفیقی از عوامل کشاورزی، سدسازی‌های بی‌رویه، و مدیریت نادرست منابع آبی جست‌وجو کرد.
سدهایی که آب دریاچه را بلعیدند
یکی از اصلی‌ترین دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه، ساخت بیش از ۵۰ سد در حوضه آبریز آن است که حجم عظیمی از آب‌های ورودی را به خود اختصاص داده‌اند. این سدها نه تنها حجم ورودی آب به دریاچه را کاهش داده‌اند، بلکه باعث اختلال در اکوسیستم طبیعی رودخانه‌ها و تالاب‌ها شده‌اند.
فهرست کامل سدهای بهره‌برداری شده در حوضه اصلی ارومیه:
- سد پارام (آذربایجان‌شرقی) — ۵ میلیون مترمکعب
- سد چوغان (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد آمند (آذربایجان‌شرقی) — ۴ میلیون
- سد اردلان (آذربایجان‌شرقی) — ۵ میلیون
- سد تاجیار (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد تیل (آذربایجان‌شرقی) — ۱ میلیون
- سد حسنلو (آذربایجان‌غربی) — ۱۱۲ میلیون
- سد ده گرچی (آذربایجان‌غربی) — ۵ میلیون
- سد زولا (آذربایجان‌غربی) — ۸۵ میلیون
- سد ساروق (آذربایجان‌غربی) — ۱۰ میلیون
- سد شهرچایی (آذربایجان‌غربی) — ۲۲۰ میلیون
- سد علویان (آذربایجان‌شرقی) — ۶۰ میلیون
- سد بوکان (آذربایجان‌غربی) — ۷۶۲ میلیون
- سد قاضی کندی (آذربایجان‌شرقی) — ۱.۵ میلیون
- قلعه چای (آذربایجان‌شرقی) — ۵۵ میلیون
- سد قوریچای (آذربایجان‌غربی) — ۱ میلیون
- سد قیصرق (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد کردکندی (آذربایجان‌شرقی) — ۶ میلیون
- سد مقصودلو (آذربایجان‌شرقی) — ۲ میلیون
- ملا یعقوب (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد ملکیان (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد مهاباد (آذربایجان‌غربی) — ۲۰۰ میلیون
- سد نهند (آذربایجان‌شرقی) — ۳۰ میلیون
- سد هاچهسو (آذربایجان‌غربی) — ۳ میلیون
- سد هفت چشمه (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد ینگجو (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد فاضل گلی (آذربایجان‌شرقی) — ۲.۵ میلیون
- وانق علیا (آذربایجان‌شرقی) — ۲ میلیون
- سد سنجاق (آذربایجان‌غربی) — ۵ میلیون
- سد سفیدان عتیق — ۶ میلیون
- سد کانسپی (آذربایجان‌غربی) — ۵ میلیون
- سد قوشخانه — ۳ میلیون
- سد اوغان (آذربایجان‌شرقی) — ۲ میلیون
- سد عبدال آباد (آذربایجان‌شرقی) — ۵ میلیون
- سد مینق خاکی — ۳ میلیون
- سد حسنجانکوه
- سد ورگیل
- سد احمد
- سد آمند ۱
- سد آمند ۲
- سد باروق هریس
- سد پیره یوسفان
- سد خرمالو
- سد خونیق
- سد گاودوش آباد
- سد ینگجه ۱ هریس
- سد مینق سنگی
- سد هریس
- سد چناغ بلاغ
- سد سرای
- سد گل تپه مراغه
- سد چپر آباد (آذربایجان‌غربی)
- سد چراغ ویس کردستان
- سد امام چای (آذربایجان‌شرقی) — ۳ میلیون
- سد خراسانه (آذربایجان‌غربی) — ۶ میلیون
حجم آب انباشت شده در این سدها به میلیاردها مترمکعب می‌رسد و به وضوح نشان می‌دهد که چه بخشی از آب‌های حیاتی دریاچه ارومیه در مسیر سدها مسدود شده‌اند.
کشاورزی پرمصرف؛ بلای جان منابع آبی
فرهاد سرخوش دبیر استانی سابق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: ۹۰ درصد منابع آبی حوزه ارومیه صرف بخش کشاورزی می‌شود که اغلب با روش‌های سنتی و پرمصرف مدیریت می‌شود. محصولاتی مانند سیب و گندم که نیاز آبی بالایی دارند، به جای جایگزین شدن با محصولات کم‌مصرف‌تر مثل جو و زعفران، کماکان کاشته می‌شوند. همچنین عدم توسعه کافی سیستم‌های آبیاری نوین نظیر آبیاری قطره‌ای باعث هدررفت بی‌رویه آب شده است.
کارشناسان بر این باورند که احیای دریاچه ارومیه در بازه زمانی ۱۵ ساله (۱۴۰۵ تا ۱۴۲۰) نیازمند برنامه‌ای جامع، سرمایه‌گذاری حداقل ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلاری، و اراده سیاسی جدی است.
وی افزود: مهم‌ترین اقدامات پیشنهادی عبارتند از: کاهش مصرف آب در کشاورزی با جایگزینی محصولات کم‌مصرف،توقف سدسازی‌های جدید و بازنگری در مدیریت سدهای موجود،جلوگیری از انحراف آب رودخانه‌های اصلی (زرینه‌رود، سیمینه‌رود، آجی‌چای)،استفاده از آب تصفیه‌شده برای آبیاری،برخورد جدی با چاه‌های غیرمجاز و مدیریت دقیق منابع آبی،
فرهاد سرخوش برنامه احیا را در سه مرحله عنوان کرد و گفت:مرحله اول (۱۴۰۵ تا ۱۴۱۰): اقدامات اضطراری برای توقف خشک شدن و افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی حجم آب دریاچه،مرحله دوم (۱۴۱۰ تا ۱۴۱۵): تثبیت سطح دریاچه در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد سطح تاریخی،مرحله سوم (۱۴۱۵ تا ۱۴۲۰): بازسازی کامل اکوسیستم، کاهش شوری، بازگشت حیات وحش و بهره‌برداری پایدار از منابع آبی.
دریاچه‌ای در آستانه فراموشی
سرخوش تاکید داشت :اگر برنامه‌ای جدی و فوری تدوین و اجرا نشود، دریاچه ارومیه که زمانی نماد هویت و طبیعت این منطقه بود، به خاطره‌ای تلخ تبدیل خواهد شد؛ خاطره‌ای از بی‌تدبیری، سدسازی‌های بی‌رویه، و کشاورزی پرمصرف .
انتهای پیام/